Telefon triage og rådgjeving i legevaktsentral- i normale tider og under ein pandemi

Korleis påverka COVID-19 pandemien pasientkontaktar til legevakt?

• 24 % av alle kontaktane til 7 utvalgte legevaktdistrikt i perioden januar 2020 til juni 2021 var relatert til COVID-19, med store variasjoner mellom legevaktene.
• 96 % av kontaktene relatert til COVID-19 vart triagert til lågaste hastegrad og 2 av 3 kontaktar var pasientar som tok kontakt for å bli testa for COVID-19.
• Antall COVID-19 relaterte kontaktar til dei ulike legevaktene var ikkje relatert til antall bekrefta COVID-19 tilfeller i dei respektive legevaktdistrikta.
• Antall COVID-19 relaterte kontaktar til legevakta reflekterte i hovudsak kor involvert legevakta var kommunen si handtering av COVID-19 testing av innbyggarane.

Kva skjedde med aktiviteten i ei legevakt når befolkninga endra kontaktmåte frå direkte oppmøte til telefontriage?

Ein intervensjon ved legevakta i Tromsø for å endre befolkninga si vane med å møte direkte på legevakta til å ringe først førte til at:

• Andelen direkte oppmøte gikk ned frå 69 % til 23 %.
• Andel telefonkonsultasjonar med operatør auka frå 12 % til 29 % av alle legevaktkontaktar.
• Andel legekonsultasjonar gikk ned frå 78 % til 57 % av alle legevaktkontaktar.

Kva kontakttypar handterer sjukepleiar i legevaktsentral oftast med telefonrådgjeving?

• 23% av alle registrerte telefonkontaktar til 6 legevaktdistrikt i 2014 vart avslutta med sjukepleiarråd.
• Feber, magesmerter, hoste, øyresmerter og generelle symptom var kontaktårsakene som oftast vart handtert med sjukepleiarråd.
• Kontaktar på vegne av dei yngste pasientane vart oftare handtert med sjukepleiarråd enn kontaktar frå dei eldste pasientane.
• Andelen sjukepleiarråd var høgre på natt i forhold til på dag og kveld.

Dei siste tiåra har legevaktsentralane fått ei stadig større rolle i legevakttenesta. Mange legevaktsentralar dekker større geografiske område enn tidlegare, og det har blitt meir fokus på kompetanse og fagutvikling for operatørane som bemannar sentralane. Telefonkontakt er den anbefalte måten å kontakte legevakta på og rundt 80% av legevaktkontaktane i Noreg skjer via telefon først.

Operatørane som bemannar sentralane triagerer pasientane i forhold til kor mykje det hastar og kva som er det beste tiltaket for å hjelpe pasienten. Ofte er det tilstrekkeleg med rådgjeving over telefon og dette er ein viktig del av tenesta, både som god service til pasientane og som ein del av pasienthandteringa i legevakttenesta.

I dette prosjektet vil vi studere legevaktsentralen si rolle og korleis operatørane i sentralane bidrar til pasienthandtering i tenesta. Prosjektet består av tre delstudier:

Delstudie 1: kva kontakttypar, klassifisert ved hjelp av ICPC-2 kodar, blir oftast avslutta med telefonråd av sjukepleiar i legevaktsentralen? Vi vil og undersøke korleis faktorar som alder, kjønn, tid på døgnet og hastegrad, påverkar hyppigheita av kontaktar som er avslutta med sjukepleiarråd.

Delstudie 2: Er det mogeleg å endre korleis befolkninga tek kontakt med legevakttenesta, frå direkte oppmøte til å ringe først? Korleis påverkar denne endringa i kontaktmønsteret aktiviteten i legevakta?

Delstudie 3: Korleis påverka covid-19 pandemien aktiviteten i legevaktsentralane? Vi vil beskrive pasientkontaktar til vakttårnlegevaktene under covid-19 pandemien, korleis kontaktane vart handtert og korleis forskjelleg handtering av pandemien i ulike kommunar påverka aktiviteten i legevaktsentralen. Delstudie 3 er ein del av det større prosjektet “COVID-19 utbrudd i Norge- Epidemiologi, bruk av helsetjenester og håndtering i primærhelsetjenesten – CONOPRI”.

Data frå Vakttårnprosjektet blir brukt i alle delstudiane.

Vivian Midtbø er phd-kandidat, Steinar Hunskår er hovedveileder og Ingrid Hjulstad Johansen medveileder.

Resultata frå delstudie 1 vart publisert i BMC Family Practice i september 2017.
Resultata frå delstudie 2 vart publisert i BMJ Open i mai 2022.
Resultata frå delstudie 3 vart publisert i BMC Health Services Research i mai 2023.